Tema e Ditëve të Trashëgimisë Evropiane për vitin 2024 “Trashëgimia e rrugëve, rrjeteve dhe lidhjeve” nxjerr në pah rëndësinë e rrugëve që kanë lidhur kulturat, komunitetet dhe historitë për shekuj me radhë (https://www.europeanheritagedays.com/). Kjo është një kujtesë se sa të ndërlidhura janë të kaluarat e popujve dhe sa të rëndësishme janë këto lidhje për ruajtjen e trashëgimisë së përbashkët kulturore.

Megjithatë, për Kosovën, kjo temë ka një rezonancë të veçantë, pasi ende përballet me sfida për t’u njohur në skenën globale.

Ndërsa Evropa feston trashëgiminë e saj të ndërlidhur, Kosova mbetet në periferi të këtij rrjeti. Kosova është pjesë gjeografike e Evropës, por trashëgimia e saj e pasur shpesh mbetet pa u vërejtur për shkak të mungesës saj në organizatat kryesore ndërkombëtare të trashëgimisë si UNESCO, ICOMOS dhe ICCROM. Ky përjashtim do të thotë që rrugët historike dhe kulturore të Kosovës mbeten të mbyllura në mënyrë metaforike, teksa rrjetet dhe lidhjet mbeten të kufizuara. Pavarësisht përpjekjeve, trashëgimia e larmishme dhe e lashtë e Kosovës, e cila shtrihet në mijëvjeçarë, nuk ka mundësi të shkëlqejë në të njëjtën platformë.

Rrugët e bllokuara, sfidat e promovimit: Tema e “Rrugëve të Trashëgimisë” jo vetëm që flet për rrugët fizike të tregtisë, pelegrinazhit dhe shkëmbimit kulturor, por edhe për rrugët simbolike të njohjes dhe promovimit. Për Kosovën, këto rrugë mbeten të bllokuara nga barrierat politike që pengojnë trashëgiminë të njihet dhe të festohet plotësisht në skenën botërore. Vendbanimet arkeologjike, arkitektura e lashtë dhe trashëgimia kulturore jo materiale e Kosovës tregojnë një histori që është integrale për historinë evropiane, megjithatë kjo narrativë shpesh mbetet e izoluar për shkak të mungesës së qasjes dhe mbështetjes ndërkombëtare.

Rrjetet e shkëputura, lufta për përfshirje: Përfshirja në rrjetet globale të trashëgimisë lejon vendet të shkëmbejnë njohuri, të marrin mbështetje teknike dhe të përmirësojnë ruajtjen e pasurive të tyre kulturore. Pa anëtarësim në organizata si UNESCO, Kosova humbet mundësitë për bashkëpunim, financim dhe dukshmëri ndërkombëtare. Trashëgimia e Kosovës është një lidhje jetike në rrjetin evropian dhe botëror të trashëgimisë, por është një lidhje që mbetet e shkëputur për shkak të konsideratave politike. Ky përjashtim jo vetëm që zbeh trashëgiminë e Kosovës, por gjithashtu dobëson narrativen më të gjerë të identitetit kulturor evropian.

Lidhjet e prera, kostoja e izolimit politik: Tema e “Lidhjeve” është një kujtesë e ashpër e asaj që Kosovës i mungon. Lidhjet kulturore shkojnë përtej politikës—ato kanë të bëjnë me vlerat e përbashkëta, historitë dhe përvojën njerëzore. Megjithatë, kur vendimet politike izolojnë një vend, tapeti i pasur kulturor që ai ofron gjithashtu ndërpritet. Trashëgimia unike e Kosovës—përzierja e ndikimeve ilire, romake, bizantine, osmane dhe moderne—meritojnë një vend në kujtesën kolektive të botës. Por pa njohje ndërkombëtare, këto lidhje mbeten të varura, të paplota dhe të keqkuptuara.

Një thirrje për ndryshim, kultura përtej politikës: Trashëgimia është më shumë se monumente dhe artefakte; është trashëgimia e gjallë e identitetit të një komuniteti. Ajo i tejkalon kufijtë dhe politikën dhe flet një gjuhë universale të arritjeve dhe qëndrueshmërisë njerëzore. Ditët Evropiane të Trashëgimisë na kujtojnë se trashëgimia duhet të bashkojë dhe jo të ndajë. Për Kosovën, kjo është një thirrje për veprim: trashëgimia kulturore dhe vlerat e një populli janë shumë më të vlefshme për t'u errësuar nga barrierat politike.

Ditët e Trashëgimisë Evropiane, të organizuara nga Këshilli i Evropës (1985) respektivisht Bashkimi Evropian (1999), janë ndër ngjarjet kulturore më të mëdha dhe më të festuara në Evropë. Çdo vit, mijëra monumente dhe vende që zakonisht janë të mbyllura për publikun hapen për vizita falas, duke i lejuar qytetarët të përjetojnë dhe të mësojnë për trashëgiminë e tyre kulturore, duke kontribuar në ruajtjen e saj për brezat e ardhshëm.

Këto ngjarje, të cilat zhvillohen në 50 vende pjesëmarrëse, kanë për qëllim të rrisin ndërgjegjësimin për trashëgiminë kulturore të Evropës, të nxisin tolerancën ndërkulturore dhe të informojnë publikun dhe qeveritë për rëndësinë e mbrojtjes së trashëgimisë. Çdo vit, ngjarjet organizohen me një temë të veçantë, ku marrin pjesë autoritete rajonale, lokale dhe vullnetarë të shumtë (https://shorturl.at/wv5YR).

EC Ma Ndryshe, ndër vite, në bashkëpunim me institucionet relevante ka shënuar këto ditë me aktivitete të ndryshme për të promovuar vlerat kulturore të vendit, duke kontribuar në rritjen e ndërgjegjësimit publik dhe mbrojtjen e trashëgimisë kulturore. Rëndësia e tyre për Kosovën qëndron në forcimin e lidhjes së njerëzve me trashëgiminë e tyre, promovimin e dialogut ndërkulturor dhe inkurajimin e ruajtjes dhe mbrojtjes së këtyre pasurive për të ardhmen.
EC-i duke marrë për bazë temën e sivjetshme të DTE, apelon për një rishikim të këtyre rrjeteve dhe lidhjeve nga të gjithë akterët. Rrugët e trashëgimisë duhet të jenë të hapura për të gjithë, dhe trashëgimia kulturore e Kosovës duhet të njihet, të ruhet dhe të promovohet si pjesë e trashëgimisë së përbashkët të Evropës. Historitë, vendet dhe traditat kosovare janë të ndërlidhura në narrativen më të gjerë të historisë njerëzore.

Tema e DTE nuk e ka kuptimin e plotë nëse një pjesë e kësaj historie lihet jashtë.

Ndërsa reflektojmë mbi “Trashëgiminë e Rrugëve, Rrjeteve dhe Lidhjeve,” le të kujtojmë se trashëgimia nuk ka të bëjë vetëm me atë ku kemi qenë, por edhe me atë ku po shkojmë. Kosova është e gatshme dhe meriton të jetë pjesë e këtij udhëtimi.